Van ongeloof naar geloof (Lucas 24:13-36)

De twee Emmaüsgangers zijn op weg naar het dorp Emmaüs. Opvallende mannen zijn het niet. Wie zijn die twee? Kleopas wordt bij name genoemd. Wie is zijn metgezel? Rembrandt schildert de apostel Petrus als metgezel. Of is het de vrouw van Kleopas, ook een leerling van Jezus? Twee volgelingen op weg van Jeruzalem naar Emmaüs. Belangrijker is dat een ieder die zich met hun geschiedenis bezighoudt, leert wat zij geleerd hebben.

Jezus verschijnt na zijn opstanding aan twee leerlingen die het Pesach (het joodse paasfeest) in Jeruzalem gevierd hadden en (terug) wandelen naar Emmaüs (Luc. 24:13-14). De twee herkennen Jezus niet. Ze leven tussen de puinhopen van ongeloof en geloof. Tussen wanhoop en hoop. Dat de hoop van de twee mannen weg is, blijkt ook uit het feit dat ze niet in Jeruzalem blijven, maar teruggaan naar Emmaüs. Er is alle reden voor hen om in Jeruzalem te blijven na het Paasfeest en na het bericht dat ze van de vrouwen hadden gehoord van het lege graf.

Afzien

De voorbereidingstijd op weg naar pasen – de laatste dag van maart is het pasen - noemen wij meestal veertig-dagen-tijd. Een wat omslachtige aanduiding misschien, maar wel met een goede reden: het getal 40 staat in de Bijbel altijd voor een tijd van voorbereiding, bezinning, inkeer, beproeving. 40 jaar was het bevrijde volk van God in de woestijn, op weg naar het land van belofte. Mozes bleef 40 dagen weg op de berg, zonder eten en drinken. "Nog 40 dagen" riep Jona in Ninivé, "dan is het met jullie gedaan". En Jezus bleef 40 dagen in de woestijn, op de proef gesteld door de tegenstander.

Drempelvrees

“De drempel van de kerk is veel te hoog”. Hier wordt doorgaans mee bedoeld, dat mensen het een grote stap vinden om op zondagmorgen naar de kerk te komen. Je kan wel zeggen, u bent hartelijk welkom, maar velen voelen een grote aarzeling. Vroeger was het een wekelijkse gewoonte, de meeste mensen gingen naar de kerk, en iedereen vond het vanzelfsprekend. In onze tijd is dat anders. De drempel is hoog, want die gewoonte is verdwenen. Als je een paar keer niet geweest bent, dan wordt die stap hoe langer hoe moeilijker. Ook is er de vraag, wat gebeurt er eigenlijk daar in die kerk op zondagmorgen? Zal ik mij daar bij wel op mijn gemak voelen? Zal ik niet een vreemde zijn? Hoe moet ik reageren als ik word aangesproken?

Vertrouwen hebben                                                                          

Het woord vertrouwen is in de kerk toch wel een van de meest gebruikte woorden. Vertrouwen is familie van geloven; je kunt in het nieuwe testament het Griekse woord voor geloven zelfs een-op-een met vertrouwen vertalen. Een onmisbaar woord dus, in de kerk. Maar dat kan makkelijk tot gevolg hebben dat het ook wat lichtvaardig wordt gebruikt. We nemen het vaak in de mond maar vragen er zelden op door. Het begin van een nieuw jaar is misschien wel een goede gelegenheid om dat toch even te doen. Waar vertrouwen we eigenlijk op?

Een nieuw jaar begint, het zijn maar getallen, maar ik kan me niet voorstellen dat u daar helemaal niets bij voelt, qua vertrouwen dan. Wat brengt de toekomst, waar gaat het heen? Welke gevoelens en ervaringen zul je straks rijker zijn? Er is veel mis in de wereld, nu, met het geweld en de oorlogen die aan de gang zijn en alle gevolgen vandien. En wat de toekomst in Nederland zal worden, met allerlei gekozen mensen die een manier van regeren moeten zien te vinden, en wat dat betekent voor het sociale klimaat - is ook best spannend. Wat blijft, wat wordt anders - en wat doet dat met je? Hoe kijkt u er tegenaan? Ziet u de toekomst met vertrouwen tegemoet, zoals we dat vaak achteloos zeggen?

Niets is zeker, en absolute veiligheid is er niet. Er is ook geen enkele garantie dat je de dingen aan zult kunnen die er op je pad komen. Waar vertrouw je dan echt op? Dat de meeste mensen deugen en het gezond verstand van velen een beweging is die krachtig genoeg zal zijn in dit land? Dat het zo'n vaart wel niet zal lopen, als je politici onverteerbare uitspraken hoort doen? Vertrouw je op de macht der gewoonte? Vertrouw je op je overtuigingskracht, waarmee je mensen voor je standpunt kunt winnen? Vertrouw je op je status en je aanzien dat je inmiddels verworven hebt? Op je kennis en vaardigheden? Op je familie en je belangrijke relaties? Op je financiele buffer? Op de angst of de onkunde van de anderen?

Waar vertrouw je op, en op welke manier komt God daarin voor? Hoeveel van God zit er in de houding waarmee ik de toekomst tegemoet ga? Ja, voor iedereen is het antwoord anders natuurlijk. Maar vertrouwen is geen prestatie. Er is niemand die daarin een voorsprong heeft op anderen. "Behoed mij, o God, ik vertrouw op U, U wijst mij de weg ten leven" zo staat het in een Taizé-lied, in het spoor van psalm 16 (Liedboek 16 b). Een gebed om steeds weer tegen God en tegen jezelf te zeggen. En een passend gebed, denk ik, zo aan het begin van 2024. Zegen, liefde en vrede wens ik u.

Jan-Hendrik Kip

Vrede op aarde

Geen van de grote feesten van de christelijke kerk waar we zo angstvallig om ons heen kijken naar wat er in de wereld gebeurt, als bij kerstmis. Vanwege dat “vrede op aarde”. Dat klonk, zo is het verhaal, vanuit de hemel, gezongen door engelen. In onze dagen klinkt dat “vrede op aarde” verwrongen en misplaatst. Bij de boodschap van Pasen (de dood is overwonnen) en van Pinksteren (de grenzen tussen mensen zijn opgeheven) lijkt het ons minder te storen dat de werkelijkheid een andere taal spreekt dan wat we vieren. Maar bij kerst hoort onlosmakelijk het beeld van de grote en de kleine vrede. Het schuurt.

Meestal kijk ik ‘s avonds laat op een van de continu-nieuwszenders wat er die dag is gebeurd en dan zet ik de tv uit. Dat is de laatste tijd met een mengeling van schroom en schuldgevoel omdat ik hier redelijk comfortabel kan leven. Ik ga slapen, maar veel anderen kunnen niet slapen, van de angst voor dreigend geweld of van het verdriet om wie er wordt gemist of om wat er is gebeurd. Ik kan de tv uitzetten, maar daarginds is er geen uitknop voor de ellende. De onvrede zit hem niet alleen in Oekraïne en het Midden-Oosten; ook onze samenleving kenmerkt zich door toenemende polemiek en polarisatie als ik het goed zie. Met groot gemak en snelheid richt men de boze pijlen op een ander, van wie men de indruk heeft dat die in gebreke blijft qua solidariteit of loyaliteit in deze of gene richting. Mensen maken elkaar tot representanten van standpunten die deze niet ingenomen hebben. Waartegen die ander zich dan weer denkt te moeten verdedigen en zo gaat het maar door.

Wat is vrede toch een kostbaar goed! En wat zijn we er onhandig in. Niet dat het een troost is. Maar het is wel goed om je te realiseren dat het rond de geboorte van Jezus ook allesbehalve een toestand van “vrede op aarde” was. Het waren benauwde tijden, het land was bezet door de Romeinen, Augustus en Quirinius zijn Romeinse namen. Judea werd onderdrukt. En dan Herodes met de kindermoord van Bethlehem en de vlucht naar Egypte. We zullen ook dit jaar kerst weer zingen van vrede op aarde. En we zullen daarbij waarschijnlijk groot ongemak voelen. Maar het lied van de engelen is nog nooit een beschrijving van aardse toestanden geweest, meer een tegengeluid vanuit de hemel.

Voor kerst komt advent. Een tijd om je te bezinnen. Bijvoorbeeld op de kleine dingen richting vrede die je zelf kunt doen. In je eigen hart en in je eigen omgeving respect, gerechtigheid, verzoening groot te maken. Misschien kunnen we op deze manier tot kerst het woord vrede opladen met verlangen, verwachting, gebed.

Jan-Hendrik Kip

(On)zichtbaar 

Het heeft dit jaar lang geduurd totdat de herfst de zomer daadwerkelijk verdreef. De bomen zijn heel lang groen gebleven. Waarschijnlijk waren er veel mensen blij dat ze lang konden genieten van warm weer, nog lang en vaak buiten konden zitten. Maar een goed teken is het, denk ik, niet. Het klimaat verandert, de aarde warmt op, het ziet er naar uit dat warmte de komende tijd steeds meer aan terrein wint, met alle gevolgen vandien.

                En hoe is het bij ons van binnen? Houden we, wat onze gedachtenwereld, onze "mindset" betreft, ook zo lang mogelijk vast aan groen en groei? En gaan we de herfst-gedachten aan neergang, aftakeling, einde, liever zo lang mogelijk uit de weg? De kerk heeft vanouds de maand november gekozen om de gestorvenen te gedenken. Zij doet het dus in het jaargetijde waarin ook de natuur ons vertelt dat het leven geen opstijgende lijn is, dat de groei ophoudt, dat we niet altijd gezond blijven, dat onze mogelijkheden zullen afnemen, en dat er aan ons bestaan een einde komt. Over het algemeen worden we er niet graag aan herinnerd,  zo lang mogelijk willen we jong blijven, zo lang mogelijk gezond. Ook omdat het gedenken met pijn verbonden is gaan we gedachten aan eindigheid uit de weg. Het afscheid van geliefden staat je weer voor ogen, de rouw die je leven al een tijd vergezelt is je weer pijnlijk bewust. En we stuiten op onze eigen grens, want we kunnen niets met zekerheid zeggen over wat er na ons leven zal zijn. Empirisch valt er niets te zeggen over het lot van de overledenen. Dat maakt ons onzeker. Rond die grens ontstaat van alles, al naar gelang we er tegenaan denken te mogen of moeten kijken: nuchterheid, afweer, twijfel, hoop, gebed, vertrouwen, verlangen, vrede.

OVERBELICHT

Foto’s maken we allemaal. De vacantie is een periode om veel foto’s te maken. Je wil graag vastleggen waar je allemaal geweest bent. Om aan anderen te laten zien, maar ook om zelf als herinnering te behouden. Vroeger, ging fotograferen met een camera met een rolletje er in. Dat moest dan naar de fotograaf gebracht worden, die het ontwikkelde en afdrukte. Dat kostte een paar dagen, of zelfs nog wel langer. Tegenwoordig gaat alles digitaal. Niet meer met een camera, maar met de smart phone. Zodra je een foto hebt gemaakt, kan je die al doorsturen naar heel veel mensen. Veel foto’s blijven ook digitaal, en worden nooit afgedrukt. Foto’s bekijken, om herinneringen op te halen gaat via de tablet, of de smart phone. Maar of je nu digitaal foto’s maakt of op een andere manier, je moet altijd letten op de belichting. Als je een foto maakt, moet je goed kijken van welke kant het licht komt. Tegen de zon in fotograferen, dat lukt niet. Met de zon in de rug, met het licht in de rug. Het licht moet schijnen op datgene of diegene waar je een foto van maakt. Dan lukt het het beste. Een foto met het licht mee, dan maak je een foto dat datgene waar het licht op schijnt, en niet van het licht zelf. Het licht zelf fotograferen dat lukt niet, dat wordt overbelicht. De zon zelf kunnen we niet fotograferen, datgene waar de zon op schijnt wel.

Schuilen

Deze zomer was er een van extreme weersomstandigheden, het zal u niet zijn ontgaan. De veranderingen in het klimaat liegen er niet om. Onze aarde is ziek en ze heeft hoge koorts, haar organisme komt in verzet tegen de bedreigingen die wij mensen haar aandoen met de manier waarop we zijn gaan leven. Overstromingen op verschillende plaatsen in Europa waar je dat niet verwacht, op andere plaatsen dan weer bosbranden die enorme gebieden in de as hebben gelegd. Met als gevolg vakantiegangers die hals over kop naar huis vertrokken of, omdat dat al niet meer op eigen kracht kon, moesten worden opgehaald. En ongekende hitte. Met name in de landen rond de Middellandse Zee, maar in het begin van de zomer ook hier bij ons. In die mate zijn we niet gewend om te zien dat het een levensbehoefte wordt om de kracht van de zon uit de weg te gaan; voor gewoon zoeken we die liever op. Ik zag beelden in de media die duidelijk maakten dat de primaire behoefte van veel mensen niet meer vakantiegenot was, maar een plek waar het uit te houden was.

Weggaan

In de vakantietijd heeft schrijven over weggaan natuurlijk iets van open deuren intrappen. In de zomer gaan we weg, we zoeken de afstand van het dagelijks leven; we willen ontspanning, we willen iets anders zien, en we willen onze geest leegmaken; sommigen zoeken de uitdaging. We merken dat ook al een paar weken in de kerkdiensten op zondag: mensen die er eigenlijk altijd zijn, zijn er ineens niet. Soms weet iemand waar ze zijn en wanneer ze terug zullen zijn. Want ze worden even gemist, maar ze komen wel weer terug. Het weggaan met vakantie is tijdelijk.