Psalm 147

In de eerste zes verzen beschrijft de dichter de grootsheid van God op velerlei terrein. Hij noemt de terugkeer uit ballingschap uit Babel, de herbouw van Jeruzalem, noemt daarna hoe God zich het lot van de mens aantrekt, zowel op psychisch als lichamelijk vlak. Daarna brengt hij God in relatie tot de kosmos, hij bepaalt het aantal sterren en kent ze bij name. (Dit laatste is ook mooi verwoord in Jesaja 40:26) Ja, zo vervolgt de dichter, god is zo groot, dat wij dat niet kunnen bevatten; en de dichter besluit met de woorden dat God de vernederen opricht en de bozen neerdrukt.

Vervolgens (7) doet de dichter op nieuw de oproep God een loflied toe te zingen, een herhaling van vers 1. Dan wordt in twee verzen de goedheid van God voor de aarde en de dieren vermeld. De wolken die de regen brengen op de aarde om het gras te laten groeien en voor voedsel zorgt voor de dieren. In twee vertalingen (S en GN) wordt hier ‘het vee‘ genoemd, maar in deze context lijkt toch meer sprake te zijn van dieren in de vrije natuur. Vers 8 roept vragen op wat wordt bedoeld met ‘paardenkracht en de benen van een man’ zoals de vertaling luidt van S en NB (meest nauwgezette vertalingen). De andere vertalingen geven aan dat hier sprake zou zijn dat God geen welgevallen heeft in het oorlogsgeweld (paarden en soldaten). De dichter sluit dit stukje tekst weer af met de woorden dat God vreugde vindt in mensen die hem vrezen en op zijn goedheid vertrouwen.

Het laatste gedeelte van deze psalm begint opnieuw (12) met een oproep van de dichter God te loven en te prijzen, net als in verzen 1 en 7. Dan twee verzen over versterking van de poorten van de stad om daar veilig en in vrede te kunnen wonen met voldoende voedsel. Voordat de dichter weer iets schrijft over God en de natuur (ook in de verzen 4, 8 en9), staat er een tussenzin (15) die misschien wel te begrijpen is, maar in de context van de psalm niet direct, zo lijkt me. Wat wordt hier nu bedoeld door de schrijver met de woorden dat God zijn bevelen naar de aarde zendt en dat het woord snel gaat.

Vervolgens drie verzen over de natuur; de sneeuw, de rijp en de ijzel die vallen en een ijzige vrieskou veroorzaken. Het water bevriest en dichter vraagt zich af wie hiertegen bestand is (17b). Maar dan, en daar komt vers 15 misschien toch weer in beeld, zendt God zijn woord en het gaat dooien en de rivieren gaan weer stromen. Geeft de dichter hiermee de relatie tussen God en de seizoenen aan? De relatie tussen God en de natuur wordt ook beschreven in Job 37:6-10. De dichter vervolgt met te vertellen dat God zijn wetten en voorschriften aan Israël heeft gegeven en aan geen ander volk; die kennen ze dan ook niet. Hiermee wordt de relatie tussen God en Israël wel heel duidelijk gemaakt.

Deze psalm begint en eindigt met ‘ Eer aan de Heer !’, een liturgisch element dat kenmerkend is voor de vijftien zogenaamde lofpsalmen, die op grote feestdagen en bij de Pesach maaltijd werden gezongen.

Psalm 116

Na het statement te hebben afgegeven dat de dichter God liefheeft en dat hij hem hoort, vraagt de dichter God om hulp omdat hij in grote angst zit en vraagt om zijn leven te redden. En dan vervolgt hij met de stelling dat God genadig en rechtvaardig is en vol ontferming; hij zal bevrijding schenken, omdat de dichter niets meer kan. Hij geeft zich over aan God.

Hij zegt tegen zichzelf: keer terug naar de rust, want God is goed geweest voor je. Ja, hij heeft je van de dood gered, je tranen gedroogd en je voor struikelen behoed. En daarom mag je weer wandelen voor Gods aangezicht. Het is alsof de dichter wil zeggen: ’wat wil je nog meer’. En toch wil hij nog wel even aangeven dat ondanks zijn vertrouwen op God, toch wel in de put zit. Maar hij kijkt ook naar zichzelf, wanneer hij te snel oordeelt en zegt dat heel het mensdom bedrog is.

Dan, in vers 12, vraagt de dichter zich af hoe hij zijn dankbaarheid kan tonen voor datgene dat God heeft gedaan voor hem; hij heft de beker voor de bevrijding op en roept de naam van God aan. In vers 17 wordt het dankzeggen en aanroepen nog eens herhaald. Ook tweemaal, in de verzen 14 en 18, zegt hij dat hij zijn geloften zal volbrengen ten overstaan van het volk. Wat die beloften zijn - van dankbaarheid neem ik aan – worden niet genoemd. De dankzegging ten overstaan van het volk wordt gedaan in de voorhof van de tempel (19).
Was de dichter een priester?

Vers 15 is hier een wat vreemd vers ‘Kostbaar in de ogen van God is de dood van zijn gunstgenoten’. Het is de enige plaats waar dit voorkomt; op vele andere plaatsen wordt steeds gezegd dat God goed is voor zijn gunstgenoten, zijn gunstgenoten zal bewaren, enz. Na deze ontboezeming van de dichter vervolgt hij in vers 16 dat hij een dienstknecht is, dat nog eens herhaalt en ook nog aangeeft dat zijn moeder ook een dienstmaagd is van God en God heeft hem uit de boeien gehaald.

Beide verzen komen in de lofprijzing (12-19) bij mij wat vreemd over. De psalm wordt besloten met het halleluja, een liturgisch element dat kenmerkend is voor de 15 zogenaamde halleluja psalmen.

Psalm 108

De woorden in deze psalm komen overeen met die uit twee andere psalmen. De verzen 2-6 zijn dezelfde als die uit psalm 57:8-12 en de verzen 7-14 zijn dezelfde als die uit psalm 60:7-14. Heeft de auteur van deze psalm zijn woorden uit de andere psalmen gehaald zonder toevoeging van enig eigen materiaal of hebben de auteurs van de andere psalmen woorden van zijn gedicht gebruikt bij hun eigen teksten?

In de beginwoorden van deze psalm geeft de dichter aan dat hij zich veilig voelt. In psalm 57 volgen deze woorden na de vraag om geborgenheid in de voorgaande verzen. Dit is in deze psalm niet het geval. De rust wordt door de dichter gedemonstreerd door psalmen te zingen (S en NBG). In de andere vertalingen wordt dat weggelaten en wordt vertaald: zingen en spelen; waarschijnlijk vooruitlopend op de tekst van vers 3. In dit vers roept de dichter zichzelf wakker om met muziekinstrumenten de dag tegemoet te treden. Dus voordat de dag aantreedt, is hij al bezig met het spelen voor de Heer. In vers 4 gaat hij hierin verder door God te loven ten overstaan van de volken.
Daarna wordt in vers 5 nog eens benadrukt dat de genade, liefde of vriendschap van God hemelhoog is en zijn trouw tot aan de wolken. Beide zijn dus hoog verheven en overkoepelen de aarde. In vers 6 wordt dit nog eens aangezet door God te vragen zich te verheffen en zijn glorie te laten zien over de gehele aarde.

Zoals reeds is vermeld komen de volgende verzen 7-14 overeen met die uit psalm 60 (7-14). Echter In een aantal vertalingen is – ten opzichte van psalm 60 – het woord ‘ons’ in vers 7 verandert in ‘mij’. In psalm 60 klinkt dit vers 7, waarin gevraagd wordt om bevrijding en om een antwoord van God logisch. In psalm 108 is die aansluiting niet zo direct aanwezig met de voorgaande verzen.

In de Statenvertaling lees ik dat de dichter (David?) de volgende woorden van de tekst uitspreekt. Bij lezing van de GN, NBV en NB vertaling wordt duidelijk aangegeven dat het God is, die de woorden van de verzen 8-10 uitspreekt en dat daarna in vers 11 de dichter weer verder gaat. God juicht bij alle acties die door hem worden uitgevoerd. De NBG en W vertaling geven dit niet duidelijk aan, maar neigen toch naar deze vertaling en niet naar de S vertaling.
In een noot zegt GN daarvan het volgende: God spreekt als een strijder die de overwinning heeft behaald en het veroverde gebied verdeelt onder zijn volk. Sichem en Sukkoth, oude Kanaänitische steden, en de gebieden Gilead en Manasse staan voor het hele veroverde land aan weerszijden van de Jordaan. EfraÏm en Juda, de belangrijkste stammen in de geschiedenis van Israël, zijn werktuigen van Gods heerschappij.

Dit geeft de betekenis van de vers 8 en 9 weer. In vers 10 gaat God nog verder door de omliggende volken in minder fraaie bewoordingen er bij te betrekken. Moab wordt vergeleken met een waskom en op Edom wordt de sandaal gegooid. In het Midden-Oosten een teken van verachting. GN en NBV vertalen hier anders, namelijk dat God zijn voet, als teken van bezit, op Edom zet, hetgeen dus niet juist vertaald is. Dit roept een beeld van onderwerping op, terwijl het werpen van de schoen het beeld oproept van: ik zie je niet staan of je bent me te min.
In vers 11 gaat de dichter (David ?) verder met de vraag wie hem zal helpen om de vesting te nemen (het is niet duidelijk welke vesting) en wie hem helpt om Edom te veroveren. Om de eerste vraag te ontgaan, noemt GN als eerste Edom en vermeld dan dat die onneembare stad in Edom ligt. In vers 12 wordt God aangesproken om - ondanks dat Hij het volk had verstoten - toch aan het hoofd van de legers op te trekken. Het volk blijft toch altijd weer roepen om redding. In psalm 44 : 10 e.v. wordt ook goed naar voren gebracht door de dichter.
In het volgende verzen (13 en 14) wordt Gods hulp ingeroepen, want de hulp van mensen is ijdel; d.w.z. dat het God alleen is die hen kan helpen en dat er niet vertrouwt moeten worden op bondgenootschappen met andere volken. Want met God zullen zij dan overwinnen; God zal de vijanden vertreden.
Piet Beishuizen

Psalm 34

Psalm 34 is een alfabetisch lied, d.w.z. de verzen beginnen met een letter van het Hebreeuwse alfabet. De psalm is een bloemlezing van spreuken en bekende formuleringen.
Beurtelings is de dichter over zich zelf aan het woord (verzen 2-5, 7), dan weer over de ander(en) ( verzen 4, 6, 8-9, 16-23) en over zijn toehoorders (verzen 10-15).

In de eerste verzen (2-7) wordt een aaneenschakeling gegeven van de grootheid van God en datgene wat God kan betekenen voor de dichter. In 4a nodigt hij anderen uit dit met hem te doen en in vers 6 zegt de dichter dat anderen dit zonder schaamte met hem kunnen doen. Want God zal dan over je waken en je bijstaan; gelukkig ben je als je bij hem schuilt (8-9). Dat waken wordt gesymboliseerd door de engel, die behalve boodschapper van God, ook bescherming kan bieden en kan optreden tegen vijanden. Dit beeld komt meer voor in de bijbel, o.a. in Exodus 23:20 bij de tocht van het volk Israël door de woestijn.

In de verzen 10 - 15 spreekt de psalmist zijn toehoorders aan, waarbij hij in de eerste drie verzen hen oproept God te vrezen, want dan zal het je aan niets ontbreken. Wees dus niet als een redeloos dier, een leeuwenwelp dat hongerig rondloopt. In vers 12 doet hij nogmaals een beroep met de woorden ‘Kinderen, luistert naar mij’. Daarna volgt in vers 13 de vraag of zij het leven lief hebben en of zij het goede willen zien, waarna het antwoord van hem volgt in de verzen 14 en 15. ‘Spreek dan geen kwaad en vertel geen leugens; wijk van het kwade en doe het goede, zoek de vrede, zet je er voor in’.

In de slotverzen (16-23) vertelt de psalmist opnieuw hoe de relatie tussen God en de mensen kan zijn; die wordt positief beschreven. Echter 2 keer onderbroken door een negatieve omschrijving, namelijk in vers 17 en 22, het 2e en het voorlaatste vers van deze klein perikoop. Dus 16 positief, 17 negatief, 18-21 positief, 22 negatief en 23 positief.

Op het eerste gezicht leek mij het negatieve van het 2e vers (vers 17) toch tot een positief iets kon leiden, omdat de daders uit dat vers in het volgende vers(18) – als zij om hulp roepen – toch worden verlost. Of zou je het ook zo kunnen zien dat het vers aansluit op het laatste van de vorige perikoop? In een tweetal gevallen hebben de vertalers ook met dit aspect geworsteld neem ik aan omdat de Willibrord vertaling dit heeft opgelost door de nummering van de verzen om te draaien en de NB vertaling de nummering wel handhaaft, maar vers 17 plaatst voor vers 16. Dit alles hangt samen met de woorden ‘zij die om hulp roepen’ uit vers 18; slaat dat terug op vers 16 of vers 17.
Ik kom echter toch tot de gedachte dat de cadans zoals hiervoor is vermeld van positief/negatief zo bedoeld is door de dichter.

De psalm sluit af met de verzoenende woorden dat degenen die op God vertrouwen, niet schuldig worden verklaard.

Psalm 31

Deze lange psalm is een gebed of gesprek met stemmingswisselingen. De dichter brengt zijn noden en verdriet naar voren, vraagt om medelijden, en spreekt ook zijn vertrouwen uit dat God de redder zal zijn om hem te verlossen van zijn vijanden en er zitten tonen in van vreugde omdat God goed voor hem is.

In de openingstekst plaatst hij zich in de schuilplaats van zijn God, een parallel die ook de dichter van psalm 25 noemt. Maar ondanks dit vraagt hij God toch snel te komen om hem te redden en een veilig onderdak te bieden. Is het vertrouwen nog niet sterkt genoeg? Maar meteen keert hij terug om te zeggen dat God zijn vaste burcht is, een steenrots, een beeld dat op vele plaatsen in de psalmen voorkomt. ENE, als u mij van de vijanden verlost, zal dat ook ter ere van uw naam zijn. De dichter brengt hier naar voren dat zijn verlossing als een daad van Hem kan worden gezien, en hij sluit dit stukje tekst af met de woorden: in uw hand beveel ik mijn geest (6). Woorden die Jezus aanhaalt bij zijn kruisdood.

In een tussenzin (7) zegt de dichter dat hij haat diegenen die afgoden vereren, maar dat hij de ENE vertrouwt. Alleen de NB. vertaalt hier dat God de afgodendienaars haat en niet de dichter. Een wezenlijk verschil. De dichter legt dan de haat bij God neer en wil daar zelf weg van blijven. In de daarop volgende verzen (8-9) komt voor het eerst de blijdschap naar voren omdat God zijn ellende en de nood van zijn ziel heeft gezien. Hij zal niet toestaan dat de vijand hem insluit, maar hem de ruimte heeft gegeven.

Dan volgen weer verzen (10-11) waarin de dichter zijn nood weer naar voren brengt; ja het schijnt dat zijn leven afloopt. Hierbij wordt iets opmerkelijks gezegd, namelijk dat het zijn eigen schuld is dat hij in die situatie verkeert. Een relatie die in de oudheid wel vaker werd gelegd. Hierbij moet worden aangetekend dat de vertalers W en NB dit niet volgen. Zij laten dit gegeven weg. Zij interpreteren de grondtekst dus anders of staat dat niet in de grondtekst? Toch wel een wezenlijk verschil.

Vervolgens verzen (12-14) waarin hij zijn situatie in relatie brengt met anderen. Zijn vijanden en de buren die de spot met hem drijven, zijn vrienden die van hem schrikken, mensen op straat ontwijken hem; ja, hij voelt zich afgedaan. Mensen spannen samen en maken plannen om hem te doden. Maar dan is er weer op eens de juichtoon: hij vertrouwt op de God van het verbond, de ENE; zijn leven ligt in de hand van hem. En hij vraagt om de zegen van God (Numeri 6:25): de mooie woorden: ‘de HEERE doe zijn aangezicht over u lichten’. En hij vervolgt dan weer om God te vragen zijn vijanden - zij die van de God van het verbond niet willen weten - de mond te snoeren. Het zijn leugenaars, ze zijn hooghartig en ze klagen onschuldigen op valse gronden aan.
Dan weer twee verzen (20-21) waarin hij de goedheid van God in een groot verband trekt.
Die is namelijk voor allen die ontzag voor hem tonen. Ze kunnen hun toevlucht zoeken bij hem en hij zal ze beschermen en onder zijn vleugels laten schuilen bij gevaar. Vervolgens twee verzen waarin de dichter zijn eigen relatie met de ENE naar voren brengt. Hij had wel gedacht dat God hem in de steek had gelaten, maar hij had toch het roepen om hulp van de dichter gehoord. De laatste twee verzen (24-25) worden opnieuw in bredere verband getrokken. Hij roept de vrienden van de ENE op sterk en standvastig te zijn, hem lief te hebben, want zal de ENE hen behoeden en afrekenen met allen die in hoogmoed het leven vieren.

Psalm 88

Alhoewel de psalm ademt van een slechte en angstige positie van de dichter begint hij toch met de stelling dat de ENE zijn redder is en hem bevrijdt. Tegen die achtergrond vraagt hij zijn God zijn roepen te horen. Hij doet voorkomen dat hij ten einde raad is. Hoe dieper kan ik nog zinken, lijkt hij te willen zeggen. Ik lig in de graven van de gesneuvelden. De NBV voegt hier aan toe ‘massagraf’ maar dat vindt je niet terug in de andere vertalingen. Opmerkelijk is dat hier wordt gezegd door de dichter dat God niet meer denkt aan de overledenen; zij zijn onttrokken aan zijn hand. Daarna nog eens twee verzen (7 en 8) waarin de dichter nog eens zijn positie ziet: in de onderste put, in de diepte, de golven hebben hem gebroken. Gods gramschap drukt zwaar op hem.

Psalm 87

Het centrale thema van deze korte psalm is Jeruzalem - de stad Gods - boven de andere steden in Israël. De dichter is hierover lyrisch wanneer hij zegt dat glorierijk wordt gesproken over deze stad. En dan gaat hij verder door te vertellen dat Egypte en Babel God kennen en ook de Filistijn, de inwoners van Tyrus en Ethiopië. Ze zijn geboren in Sion; ja een ieder is daar geboren.

De relatie: ‘geboren in de stad Gods en een ieder’ komt drie maal achter elkaar voor; in de verzen 4,5 en 6. Alsof de dichter wil zeggen: de God van Israël is ook de HEER van alle andere volkeren. Een vergezicht? Of kijkt hij terug op het verbond dat God met Abraham sloot en zei dat in hem alle volken zouden worden gezegend. Dit komt ook tot uitdrukking in het berijmde vers 3 van deze psalm dat bij een dopeling werd gezongen:

        God zal hen zelf bevestigen en schragen en op zijn rol,
        waar Hij de volken schrijft, hen tellen als in Israël ingelijfd,
        en doen de naam van Sions kinderen dragen.

De psalm wordt afgesloten (7) met zij dansen en zingen met de woorden dat alle bronnen voor het leven alleen in Sion (de stad Gods) zijn te vinden. Hij sluit hierbij aan met de teksten Jeremia 2:13 ‘Mij (de Heer), de bron van stromend water’ en Jeremia 17:13 waar Jeremia schrijft ‘u, de bron van het leven.’ Waar in de Schrift nog sprake is van dat God de bron van het leven is, schrijft de evangelist Johannes dat Jezus de bron van leven is Johannes 4;14. Geen van de andere evangelisten heeft deze relatie gelegd.

Piet Beishuizen

Psalm 37

Het is een lange psalm met een wisselend beeld tussen verzen over vertrouwen op God, doen
wat God van je vraagt en dan zal het goed gaan met je en aan de andere kant verzen die tegenstanders van God wegzetten en aangeven dat het hen slecht zal vergaan. Het gaat in deze psalm over tegenstellingen binnen het volk Israël. Er zijn misstanden in de samenleving zoals dat ook is beschreven in Nehemia 5:1-13.
De psalmist begint zijn gedicht met de woorden dat je niet jaloers moet zijn op mensen die denken dat ze zonder God het ook wel kunnen rooien en op degenen die kwaad doen. Toch wel een bijzonder begin, want waarom zou je afgunstig worden op slechte mensen die kwaad beogen. Met name in het Spreuken boek komen deze woorden ook voor.

In het 2e vers wordt aangegeven dat het die mensen slecht zal vergaan. En dan, in de verzen 3-7a wordt het advies gegeven je leven in Gods hand te leggen en hem te vertrouwen. Hij zal het voor je opnemen en je vertrouwen niet beschamen. Vervolgens weer een herhaling van de woorden uit vers 1 in 7b-8 en 9b-10. Tussen deze woorden weer woorden van hoop; wie uitzien naar de Heer zullen het land beërven. Deze laatste woorden over het land komen veelvuldig voor in deze psalm; in 3,9,11,22,27,29 en 34. Wanneer in de Schrift over het land wordt gesproken, is dit vrijwel altijd als het land van God. Leviticus 25:23 ‘De Heer zelf is immers de eigenaar van het land en jullie mogen als vreemdelingen er over beschikken, afhankelijk van hem’.

Psalm 15

De dichter van deze psalm brengt een super mens naar voren. Het lijkt mij dat deze mens ook niet bestaat of bestaan heeft. Twee vertalingen spreken namelijk van een volmaakte mens. De andere vertalingen geven een iets mildere eis, zoals oprecht of onberispelijk wandelen of geen misstappen begaan. Je moet deze kwalificatie hebben om in de tempel te mogen verkeren. En dan volgen in de verzen 3 – 5 een aantal voorwaarden om deze kwalificatie te krijgen, zoals geen kwaad spreken, je beloften nakomen, niemand benadelen, je niet laten omkopen, geen valse getuigenis geven en meer. Je aan de wet houden zo lijkt het. En daar ontbrak het volk wel eens aan gezien de taal van de profeten. Je mocht wel minachting hebben voor iemand die de HEER niet vreesde. Daar kijken wij nu toch heel ander naar.

Het was ook niet toegestaan om rente te vragen als je geld uitleende. Niet profiteren van de nood waarin iemand verkeerde. In Exodus, Leviticus en Deuteronomium wordt gesproken van mensen die in nood verkeren. In Deuteronomium wordt wel aangegeven dat dit alleen geldt voor eigen volk; aan vreemdelingen mocht je wel rente in rekening brengen. In de vroegere vertalingen (Statenvertaling en NBG) wordt hier gesproken van woekerrente en dat is iets anders dan een normale rente. Je zou kunnen zeggen dat het renteverbod hiermee wordt verzacht. Er is dus steeds sprake van armoede. Over geld uitlenen aan iemand die iets wil opzetten, een bedrijf bijvoorbeeld wordt dus niets gezegd. De psalm sluit af met de woorden dat iemand die zo handelt – dus zich aan alle geboden houdt – niet ten val komt.

Piet Beishuizen